XR, AR, VR, MR: Reallıqlar arasındakı fərq nədir?

Genişləndirilmiş Reallıq (XR) - dünyamızı inkişaf etdirən və ya dəyişdirən texnologiyaların ümumi adıdır. Bu, tez-tez real və virtual mühitlərə rəqəmsal məlumat və qrafiklərin əlavə edilməsi və ya tamamilə içərisində olma prosesi ilə həyata keçirilir ki, bu da məkan hesablama adlanır.

XR genişləndirilmiş reallığı (AR), virtual reallığı (VR) və qarışıq reallığı (MR) əhatə edir. Bu üç “reallıq” bir çox xüsusiyyət və tələbləri paylaşsa da, hər bir texnologiyanın müxtəlif məqsədləri və əsas texnologiyaları vardır.

XR şəxsi cihazların və immersiv təcrübələrin inkişafında fundamental rol oynamağa hazırdır. Bu smartfonlara qoşulan cihazlardan, VR qulaqlıq və ya AR ağıllı eynək kimi müstəqil Arm-powered geyilə bilən cihazlara qədər uzanır; burada real, rəqəmsal və virtual dünyalar yeni reallıqlara birləşir.

XR cihazları AR, MR və VR təcrübələrinin növünə və nəzərdə tutulan istifadənin mürəkkəbliyinə görə fərqlənir, lakin bu texnologiyaların bir neçə əsas oxşarlığı vardır. Bütün XR geyilə bilən cihazların mərkəzi hissəsi, dünyada naviqasiya etmək və məzmuna uyğun məlumatı göstərmək üçün obyekt, jest və baxış izləmə kimi giriş metodlarından istifadə etmə bacarığıdır. Həmçinin, dərinlik qavrayışı və xəritələmə, dərinlik və yerləşmə xüsusiyyətləri vasitəsilə təmin edilir.

XR-nin üstünlükləri və çətinlikləri

XR texnologiyaları digər cihazlarla müqayisədə bir neçə üstünlük təqdim edir:

- Daha təbii və intuitiv istifadəçi interfeysləri vasitəsilə inkişaf etmiş qarşılıqlı əlaqə.

- Təlim və təhsil üçün daha reallığa yaxın simulyasiyalar.

- Virtual iş mühitləri və uzaqdan əməkdaşlıqla artırılmış məhsuldarlıq.

- Daha immersiv əyləncə təcrübələri.

- Əlilliyi olan insanlar üçün alternativ qarşılıqlı əlaqə metodları.

 

Ancaq XR cihazları ilə bağlı hələ də aşılması gərəkən çətinliklər mövcuddur:

- Həcmi böyük və narahat olan avadanlıqlara dair ilkin təsəvvür.

- Bağlanmamış cihazlar üçün məhdud batareya ömrü.

- Mürəkkəb və resurs tələb edən məzmun yaradılması.

- Aşağı gecikmə və yüksək performans tələbi.

- İstifadəçi məlumatlarının gizliliyi və təhlükəsizliyinin təmin edilməsi.

 

Artırılmış Reallıq (AR) nədir?

Artırılmış Reallıq (AR) real dünyamızın görünüşünü kompüter tərəfindən yaradılmış məlumatlarla üst-üstə qoyaraq artırır. Bu texnologiya, istifadəçinin telefonunu önündə tutmasını tələb edən smartfon AR tətbiqlərində geniş yayılmışdır. Kamera vasitəsilə görüntü alınıb real vaxtda işlənərək, tətbiq məzmuna uyğun məlumatlar təqdim edə və ya reallıqla birləşən oyun və sosial təcrübələr yarada bilər.

Son on ildən bəri smartfon AR-ları əhəmiyyətli dərəcədə inkişaf edib; Snapchat, Tiktok kimi tətbiqlərdə istifadəçilər real vaxtda üz filtrəri tətbiq edə bilirlər, “IKEA Place” isə potensial alıcılara mebelləri satın almadan əvvəl evlərində vizuallaşdırmağa imkan tanıyır. Lakin bu tətbiqlərin genişliyi hələ də məhduddur. Artan şəkildə daha böyük bir AR təcrübəsi təqdim etməyə yönəlmiş ağıllı eynəklər üzərində diqqət cəmlənir. Bu cihazlar dərinlik qavrayışı və izləmə daxil olmaqla bir neçə sensorla birləşmiş ultra aşağı enerji istehlak edən prosessoru, uzun müddət taxmaq üçün yüngül və rahat bir form faktoru ilə bir araya gətirməlidir.

AR ağıllı eynəkləri istifadəçilər hərəkət edərkən hər zaman aktiv, intuitiv və təhlükəsiz naviqasiya tələb edir. Dərinlik, 3D SLAM, semantika, yerləşmə, orientasiya, mövqe, poz, obyekt tanıma, audio xidmətlər, jest və göz izləmə kimi xüsusiyyətlərdə əsas inkişafları tələb edir.

Bütün bu irəliləyişlər və xüsusiyyətlər ənənəvi kompüter görmə üzərində dəstəkləyici süni intellekt (AI) və maşın öyrənmə (ML) imkanları tələb edəcək. Əslində kiçik cihazlarda səmərəli işləmək üçün hazırlanmış yeni kompakt dil modelləri, XR geyilə bilən texnologiyalarında daha da təsirli olur. Bu modellər real vaxtda dil işləmə və qarşılıqlı əlaqəni təmin edir, bu da XR geyilə bilən cihazların təbii dili başa düşməsinə və real vaxtda cavab verməsinə imkan tanıyır, istifadəçilərin XR tətbiqləri ilə real vaxtda səsli komandalarla qarşılıqlı əlaqə qurmasına şərait yaradır.

2021-dən etibarən bazara bir neçə ağıllı eynək modeli daxil olub. Bunlara Snap-in Spectacle ağıllı eynəkləri, Lenovo ThinkReality A3 və 2024-cü ildə Ray-Ban Meta Ağıllı Eynəkləri, Amazon Echo Frames və son olaraq Meta-nın Orion ağıllı eynəkləri daxildir. Bu cihazların hamısı inkişaf etmiş AR ekranları və real vaxtda AI video emalı kimi artırılmış imkanlar və xüsusiyyətlər təqdim edən XR geyilə bilən texnologiyalarının necə inkişaf etdiyini nümayiş etdirir.

Virtual Reallıq (VR) nədir?

Virtual Reallıq (VR) - istifadəçinin görünüşünü tamamilə dəyişdirərək onları kompüter tərəfindən yaradılmış virtual mühitə daxil edir. Bu növ XR texnologiyası bir müddətdir ki, mövcuddur və illər keçdikcə tədricən inkişaf edir. Əsasən əyləncə təcrübələri üçün istifadə olunur, məsələn, oyunlar, konsertlər, filmlər və idman. Lakin sosial sahəyə də sürətlə daxil olur. VR üçün immersiv əyləncə təcrübələri, HD renderləmə axını, volumetrik tutma, 6DoF (dörd tərəfli) hərəkət izləmə və üz ifadələrinin tutulması kimi imkanlar tələb edir.

VR - həmçinin, təlim və tədris, eləcə də sağlamlıq sahələrində, məsələn, reabilitasiya kimi vasitə kimi istifadə olunur. Bu təcrübələrin son istifadəçi üçün mümkün (və problemsiz) olması üçün VR texnologiyasının mərkəzində keyfiyyətli video və renderləmə ilə ultra aşağı gecikmə mövcuddur.

VR cihazları fərqli virtual dünyalarda virtual görüşləri mümkün edən Meta-nın Horizon Workrooms kimi platformalar vasitəsilə video konfrans təcrübələrini inkişaf etdirməyə başlayıb.

Müstəqil VR cihazları Meta Quest 3, AAA oyunları və onlayn virtual dünya təcrübələrini təqdim edə bilir. Yüksək səviyyəli prosessorlarla ilə təchiz edilmiş VR cihazları hər yerdə istifadə oluna bilər.

Qarışıq Reallıq (MR) nədir?

Qarışıq Reallıq (MR) - artırılmış reallıq (AR) və virtual reallıq (VR) arasında bir yer tutur. Çünki, real və virtual dünyaları birləşdirir. Bu tip XR texnologiyası üçün 3 əsas ssenari vardır. Birincisi, virtual obyektlərin və xarakterlərin real mühitlərə üst-üstə qoyulduğu smartfon və ya AR geyilə bilən cihazlar vasitəsilə baş verir.

2016-cı ildə dünyanı cəlb edən “Pokémon Go” mobil oyunu real mühitlərdə virtual “Pokémon”-ları smartfon kamerası vasitəsilə yerləşdirir. Bu oyun tez-tez inqilabi AR oyunu kimi təqdim olunur, lakin əslində, real mühitlə kompüter tərəfindən yaradılan obyektləri birləşdirməsi baxımından mükəmməl bir MR nümunəsidir.

XR daha geniş yayılır

XR cihazlarının bazara daxil olması ilə XR daha əlverişli hala gəlir və texnologiya, texnologiya həvəskarlarından daha geniş istehlakçılara doğru keçid edir. XR daha çox hissi girişlər əlavə edərək, daha çox geyilə bilən texnologiyalarla inteqrasiya edərək və yaradıcı AI-dən istifadə edərək daha immersiv təcrübələr təqdim edir. Məsələn, Meta Horizon OS gündəlik iş üçün iş mühitləri təmin edir. Bu XR texnologiyalarını daha əlçatan və oyunla yanaşı daha çox bazarda geniş yayılmağa imkan verir, o cümlədən:

- Təhsil: Məsələn, immersiv simulyasiyalar, tarixi hadisələrin virtual araşdırılması, virtual eksperimentlər və muzey turları.

- Sağlamlıq: Məsələn, daha reallığa yaxın tibbi təlim, fiziki konsultasiyaların aradan qaldırılması, terapevtik tətbiqlər və AR dəstəyi ilə cərrahiyyə.

- Ticarət: Məsələn, virtual paltar geyinmə, məhsul vizuallaşdırması, virtual alış-veriş turları.

- Sənaye: Məsələn, interaktiv təlim proqramları.

XR AI-nin dəstəyi ilə daha sürətlə inkişaf edir, bu da virtual və fiziki dünyalar arasındakı sərhədləri artırmaq üçün yeni yollar təqdim edir.

 

MR - video oyunlarını necə inqilab edir?

MR real dünya oyunçularının virtual mühitlərə inteqrasiyasını mümkün etməklə video oyunlarını inqilab edir. Bu texnologiya VR istifadəçilərinin video oyunlarına yerləşdirməsini təmin edir, fiziki və rəqəmsal dünyaların problemsiz birləşməsini yaradır. Nəticədə, real dünya şəxsiyyətləri artıq oyunun içində qarşılıqlı əlaqə qura bilirlər, bu da həm oyunçular, həm də izləyicilər üçün immersiv təcrübəni artırır.

Bu yenilik “Twitch” və “YouTube” kimi yayım platformaları üçün xüsusilə təsirlidir. Yayımçılar artıq öz unikal şəxsiyyətlərini oyunun içinə gətirərək, auditoriyaları üçün daha cəlbedici və interaktiv təcrübələr təqdim edə bilərlər. İzləyicilər sevdikləri yayımçıların virtual dünyalarda necə hərəkət etdiklərini izləyə bilər, bu da reallıq və rəqəmsal aləm arasındakı sərhədləri genişləndirir. MR-i daxil etməklə yayımçılar daha dinamik və vizual cəhətdən cəlbedici məzmun yarada bilər, daha geniş auditoriyaları cəlb edərək fanatları ilə daha dərin bir əlaqə yaradır. Bu texnologiya yalnız əyləncə dəyərini artırmır, həm də oyun icmasında yaradıcı ifadə və hekayə anlatımı üçün yeni imkanlar açır.